سئولیتهای زنان، وظایف فردی و اجتماعی در جامعه منتظر2
4. معرفت به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ؛ آشكار است كه اقبال قلبی، از شناخت و احساس محبّت، مایه میگیرد؛ از این رو مهمترین وظیفهای كه هر شیعة منتظری بر عهده دارد، كسب معرفت نسبت به وجود مقدّس امام و حجّت زمان خویش است. و در روایات تأكید فراوانی شده است كه باید معرفت امام را جدّی گرفت. امام صادق علیه السلام فرمودند: خداوند، زمین را لحظهای خالی از حجت قرار نداد. به سبب حضور حجت است كه انسان، مكلف به شناخت امام است و به همین دلیل در حدیث آمده است كه: هركس بمیرد و امام زمانش را نشناخته باشد، به مرگ جاهلیت مرده است.1و این نشانگر اهمیت شناخت امام است. پس هر انسانی اعم از زن و مرد با شناخت خود از امام، و منزلت و هدف او، خود را مقید میسازد؛ به تربیت در راه آن امام و رسیدن به كمال نهایی، یعنی یاری آن امام و ساختن یاران واقعی. یك زن به منزلة یك فرد مسلمان و انسانی كه در تربیت و ساختن انسانهای با معرفت، مؤثر است، باید در شناخت، حضرت زهرا علیها السلام را الگوی خود قرار دهد؛ چرا كه بالاترین و بهترین زن نمونه ـ كه تمام زنها و شخصیتهای مسلمان باید از او درس بگیرند ـ فاطمه زهرا علیها السلام است. از نظر معرفت، شخصیتی آگاه است نه عامی. پس اگر یك زن در شناخت امام و هدف و راه او مستحكم باشد و به معرفت اصلی رسیده باشد، در شناخت و معرفت فرزند و جامعه تأثیرگذار خواهد بود و میتواند یكی از رسالتهای خود را به انجام رساند. پیمودن جادة انتظار برای یك فرد، بدون شناخت امام منتظر، ممكن نیست. استقامت و پایداری، در وادی انتظار، وابسته به درك صحیح از پیشوای موعود است. اگر معرفت امام برای منتظر حاصل شود، او خود را در جبهة امام میبیند و احساس میكند كه در خیمة امام و كنار او قرار گرفته است؛ بنابراین لحظهای در تلاش برای تقویت جبهة امام خویش كوتاهی نمیكند.
5. محبّت به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف؛ محبّت، حالتی است، میان محبّ و محبوب كه سرچشمة آن، قلب و درون است، لكن نمود آن، در ظاهر و در افعال و اعمال محبّ، به روشنی پیداست؛ محبتی كه جلوة عینی پیدا میكند و به محب جهت میبخشد؛ محبت، امری طرفینی است، محب میسوزد و محبوب جذب میكند. محب، تمنّا میكند و محبوب، دامان خویش را برای تمنّای محب میگستراند. انسان، فطرتاً كمال جو است و همواره در پی یافتن فرد اكمل میباشد و سعی در نزدیك شدن به او دارد. محبت انسان در پی شناخت دقیق او از محبوب است. خداوند، حجتی برای ما و در سر راه زندگی مان نهاده كه وجودش، مطابق با خواستها و نیازهای فطری ماست. اگر طالب جمالیم و صاحبان جمال را دوست میداریم و میخواهیم دیگران را نیز در پی شناخت و محبت جمال قرار دهیم و یاوران جمال را افزون كنیم، جلوة جمال حق، اوست كه همه زیباییها را در خود جمع كرده است. همان طور كه جدّ گرامی اش فرمود: مهدی، طاووس اهل بهشت است.2چهرة مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف مثل ماه تابان است.3چهرة مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف مثل ستاره درخشان است. 4هنگامی كه قلب، مملو ازعشق میشود، همّت عاشق به تمامی در جهت دیدار معشوق است و از هر فرصتی، استفاده میكند تا زمینة دیدار و حضورش را فراهم نماید. پس تمام انسانها چه زن و چه مرد، وقتی محبت واقعی در قلب شان رسوخ كند، در انجام رسالت، كوشا خواهند بود. یك زن به منزلة حامی و یاور فرزند و همسر خود، با شناختی كه از امام خود دارد و محبتی كه از او بر دلش مانده است، سعی دارد تا در تربیت فرزندان و كمك به همسر خود در جهت رسیدن به اهداف الهی – كه همان ساختن یاوران راستین مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و زمینه سازان ظهور است – تلاش كند تا بتواند رسالت الهی خود را به خوبی انجام دهد؛ زیرا حكومت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، یارانی با صلابت، باایمان و شجاع میخواهد و این مهیّا نمیشود، مگر با وجود مادران و همسران شجاع، فداكار، باایمان و خودساخته كه هدف اصلی آنها رضای حق و رسیدن به كمال مطلوب است.
1 «من مات ولا یعرف امامه مات میتةً جاهلیة». محمد كلینی، اصول كافی، ترجمه سید جواد مصطفوی، انتشارات گلگشت، ص377، روایت 3؛ نعمانی، پیشین، ص130: از امام صادق علیه السلام به نقل از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم.
2. «المهدیّ طاووس اهل الجنّه». صافی گلپایگانی، پیشین، منتخب الاثر، ص185.
3. وَجهه كالقمر الدّریّ. معجم احادیث الامام مهدی (قم: مؤسسة معارف اسلامی 1411ق)، ج1، ش72.
[4 كاَنَّ وجهه الكوكب الدّری. صافی گلپایگانی، پیشین، ص185.
سئولیتهای زنان، وظایف فردی و اجتماعی در جامعه منتظر1
الف: وظایف 1.پاكسازی درون از صفات پلید و زیور دادن آن به اخلاق نیك؛ این امر در هر زمان واجب است، اما در زمان غیبت حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف بیشتر مورد توجه قرار میگیرد؛ چون درك فضیلت و قرار گرفتن در عداد اصحاب آن حضرت، بستگی به این خصوصیات اخلاقی (خودسازی) دارد. تهذیب نفس و خودسازی از مسائلی است كه یك سالك الی الله باید به آن توجه داشته باشد؛ چرا كه اهمیت و ارزش آن به قدری زیاد است كه خداوند میفرماید: هركس نفس خود را تزكیه كند، به یقین رستگار شده است و نومید و محروم گشت آن كه نفس خود را به گناه آلوده ساخت.1 امام صادق علیه السلام در همین سوره به مردم دوران غیبت، اعم از زن و مرد میفرماید: «هركس دوست میدارد كه از اصحاب حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف باشد باید منتظر باشد و دراین حال (انتظار) به پرهیزكاری و اخلاق نیكو رفتار نماید.»2پس یكی از چیزهایی كه هر انسانی، اعم از زن و مرد را به رستگاری و كمال حقیقی میرساند، پاكسازی روح و جان از صفات رذیله و جایگزین نمودن صفات پسندیده است. پس یك زن اولاً، به عنوان یك شخصیت انسانی (زن)، ثانیاً، به منزلة یك مادر و همسر و ثالثاً، به مثابه تربیت كننده و منتظرساز، روحی سلحشور و جهادگر میخواهد. منتظر مسلح، وقتی میتواند در ركاب امام، نقشآفرینی كند كه برای او پیروزی یا شهادت یكسان باشد و این روح مجاهدت وسلحشوری، مربوط به تمام افراد، از جمله زنان بوده كه از ابتدا تا كنون، اثرات زیادی از خود به جا گذاشتهاند.
2.آمادگی؛ آمادگی همیشگی، جوهر اصلی انتظار و وظیفة حتمی منتظران است. كسی كه منتظر ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است، باید آمادگی داشته باشد، نظیر: پیراستگی و پاك زندگی كردن، صادق بودن در اعتقاد وعمل، توانایی روحی و جسمی برای جهاد و مبارزه در ركاب مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف. كسی كه بخواهد جزء یاران مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باشد، باید روح جهاد و مبارزه با باطل را در زمان غیبت تجربه كند. در احادیث، منتظر و یاور امام عجل الله تعالی فرجه الشریف كسی است، كه در زندگی منتظرانة خود، آماده و به مرتبة ایثار جان و مال در راه خدا رسیده باشد. هم چنین، در راه استقرار دین و نجات مظلومان، گام بردارد و برای یاری كردن نهضتی كه میخواهد ریشة ظلم را در جهان بر كند و عدل را جایگزین كند، بی صبرانه منتظر جهاد باشد. امام صادق علیه السلام میفرماید: باید هر یك از شما برای خروج قائم، اسلحه آماده كند. چون وقتی خداوند ببیند كسی به نیت یاری مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، اسلحه تهیه كرده است، امید میرود خداوند عمر او را دراز كند، تا ظهور را درك كند، و از یاوران مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باشد.3بنابراین همه عاشقان (زن و مرد) باید خود را آمادة ظهورش كنند و دیگران را نیز آماده پذیرش دولت او كنند، و این مسئولیت خطیر و بزرگ بر دوش همة عاشقان، از جمله زنان است. طبق آن چه كه خداوند از زن سخن گفته و در روایات به میان آمده است، او میتواند با حفظ ارزشهای دینی و اخلاقی، خود را برای حضور در دولت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، مهیا سازد و با نقش خود در خانه و جامعه، تمام انسانهای عاشق را آماده و مهیا برای ظهور دولت یار كند.
3. دین داری؛ پیامبر اكرم صل الله علیه و آله و سلم فرمودند:ای علی بدان كه شگفت انگیزترین مردم از جهت ایمان و عظیمترین آنها از روی یقین مردمی اند كه در آخرالزمان خواهند بود. پیامبر صل الله علیه و آله و سلم را ندیده اند و محبت امام عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز از آنان محجوب است، اما به سیاهی كه بر سفیدی رقم خورده است، ایمان آوردهاند.4موفقیت در این آزمایش، احتیاج به بینشی دارد كه انسان دین دار میتواند در پرتو آن در برابر تحریفها و شبههها و تردیدها، خود را حفظ نماید و با هیچ یك از عوامل منحرف كننده خلوص در دین و دین داری به بیراهه نرود. پایداری در دین، در روزگار غیبت، فقط در سختیهای جسمی و فشارهای مادی، خلاصه نمیشود، بلكه فشارهای روحی و معنوی را هم، باید تحمل كرد تا بتوان جزء منتظران واقعی آن امام شد. در انتظار، زیستن و منتظرانه دین داشتن، وظیفهای است كه شریعت اسلام از مؤمنان خواسته است. چشم داشتن به ظهور منجی و حاكمیت دوازدهمین امام، باور به قوام امامت و غیبت رهبری دینی، در پایان زندگی است. عالمان دین بر پایه احادیث معصومین علیهم السلام، انتظار فرج را شاخص بزرگ انسان دین دار، در عصر غیبت دانسته اند و همواره دین داران را به داشتن و دانستن این مهم فرا خواندهاند. امام صادق علیه السلام میفرماید: خبر دهم شما را به چیزی كه خداوند، عمل بندگان را جز با آن نمیپذیرد؟ گفتم آری. امام فرمود: باور به خدای یكتا و بندگی و پیامبری محمّد صل الله علیه و آله و سلم…..و چشم داشتن به ظهور قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف.5دین و دین داری در عصر غیبت به گونهای است كه دین داران در این روزگار به مقام والایی میرسند؛ چون انسان دین دار، در صدر اسلام، عقاید و باورهای دینی را از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم میگرفت، و تعالیم خالص دین را مستقیماً از مفسّر واقعی وحی، دریافت میكرد. رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم را میدید، و از راه و روش او الهام میگرفت و حق را به آسانی میپذیرفت، اما انسان دین دار در این عصر (غیبت) از تمامی دریافتهای حسّی به دور است و تنها براساس درك عقلی و تاریخی، پیامبر صل الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام را میشناسد و به رسالت آنها ایمان میآورد. پیامبر صل الله علیه و آله و سلم میفرماید: برادران من كسانی هستند كه پس از شما [اصحاب] زندگی میكنند. به من ایمان میآورند و مرا دوست میدارند و یاری میرسانند و مرا تصدیق میكنند؛ درحالی كه مرا ندیدهاند.6پس دین دار بودن در روزگار غیبت، ایمان بیشتری میخواهد؛ همان طور كه ایمان به مبدأ و معاد، نیازمند تعقّل و تفكّر است. باور این بصیرت، براساس آیات و روایات، مخصوص افراد به خصوصی نیست، بلكه شامل تمام انسان ها، اعم از زن و مرد است كه در این میان، زنان هم میتوانند در پرتو بینشی كه از دین و ایمان به غیب دارند، در برابر تحریف ها، و شبههها و سركوفتها از درون و بیرون حوزه دین، هم چنان دین خود را نگاه دارند و با هیچ یك از این عوامل، خلوص دینی و دین داری در فكر و عمل خود را از دست ندهند.
1. (قَدْ اَفْلَحَ مَنْ زكّیها، وَقَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا ) شمس، آیات 10 و9.
2«من سرهُ اَن یكون من أصحاب القائم فلینتظر والیعمل بالورع و محاسن الاخلاق،…».محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبة، ترجمه جواد غفاری (تهران: كتابخانه صدوق، 1363) ص292، ب11، ج16؛ لطف الله صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، (قم: مؤسسه سیدة المعصومه، 1419ق) ص210.
2. «لیعدَّنَّ أَحدكُم لخروج القائم ولو سهماً فَانَّ الله إذا علِم ذلكَ من نیّته رجوتُ لأن یُنسی فی عمره حتّی یدركه و یكونَ من اعوانه و أنصاره. محمد باقر، مجلسی، بحارالانوار، (بیروت: دارالمعارف للمطبوعات، 1421ق). ج52، ص366.
4. یا علیُّ واعلم اَنَّ اَعجب النّاس ایماناً و اعظمهُم یقیناً قَومُ یكونون فی آخرالزّمان لَم یلحقُوا النّبیّ وحجب عنهم الحجّة فآمنوا بسوادٍ علی بیاضٍ. مجلسی، پیشین، ج21، ص366؛ شیخ صدوق، كمال الدین و تمام النعمه (تهران: كتاب فروشی اسلامیه، 1377)، ج1، ص288، باب26، ح8.
5. اَلا أخبركم بما لا یقبل الله عزوجل من العباد عملاً الاّ به؟ فقلت بلی، فقال: «شهادة ان لا اِله اِلاّ الله و انّ محمداً عبده و رسوله….والانتظار للقائم عجل الله تعالی فرجه الشریف». نعمانی، پیشین، ص200، باب11، ج16؛ صافی گلپایگانی، پیشین، ج3، ص210.
6 «ولكن إخوانی الّذین یأتون مِنْ بَعدكم یؤمنون بی و یحبّونی و ینصرونی و یصّدقُونی و ما رأونی؛ مجلسی، پیشین، ج52، ص132.
مسئولیّتهای زنان در جامعه منتظر
در عصر غیبت كه دوره پنهان زیستی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است، معتقدان به مهدویت برای زمینه سازی و نیل به جامعه موعود جهانی، دارای رسالتها و مسئولیتهای خطیری هستند كه با پای بندی و اجرای آنها میتوانند زمینهساز ظهور آن حضرت باشند.
در این میان، نقش زنان كه پنجاه درصد جمعیت بشر را به خود اختصاص دادهاند، نقشی مهم و تأثیرگذار است، زیرا زنان منتظر، علاوه بر این كه نسبت به خویشتن مسئولیت دارند و باید خود را جزء منتظران واقعی قرار دهند، هم چنین باید به دیگرسازی، یعنی تربیت و تعالی نسل منتظر نیز همت گمارند. از این رو زنان دارای دو مسئولیت، جهت زمینه سازی ظهور (خودسازی و دیگرسازی) میباشند. بر این اساس در این نوشتار به مسئولیت زنان منتظر در دو حوزة فردی و اجتماعی پرداخته شده است. الف: حوزه فردی؛ در حوزه فردی، زنان منتظر با پاكسازی روح و روان خود از پلیدیهای اخلاقی و مزین شدن به شاخصه نیك، آمادگی لازم جهت یاری رساندن به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را پیدا میكنند. و در مرحله بعد با شناخت دین و دین داری كامل نسبت به امام و مقتدای خود ابراز علاقه و معرفت میكنند و خود را در صف منتظران واقعی قرار میدهند. ب: حوزه اجتماعی؛ در حوزه اجتماعی زنان منتظر، دارای رسالتهای خطیری نظیر تربیت نسل منتظر، امر به معروف و نهی از منكر، ورود در عرصههای جامعه، نظیر: مدرسه، خانواده و پرورش یاران خاص امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و ترویج عدالت در میان جامعه منتظران میباشند كه به صورت تفصیل در این نوشتار، آمده است. واژههای كلیدی: منتظران، زن، رسالت، آمادگی، دین داری، معرفت و محبت به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف. مقدمه جامعة منتظر با شاخصههای خدا محوری، عدالت محوری، دین محوری، و در یك كلام، معنویت محوری، از جوامع دیگر متمایز میشود. در جامعه منتظر، برای اجرایی شدن شاخصههای فوق، همة آحاد مردم، اعم از زن و مرد، رسالت خطیری دارند؛ زیرا هر چه، جامعه منتظِر، خود را در راستای جامعة منتظَر قرار دهد، بیشتر به مقصود و هدف، نزدیك میشود. از این رو باید زن و مرد، با مشاركت، و هم سویی، به اجرای شاخصههای جامعة منتظَر، در جامعة منتظِر همت گمارند. دو مسئولیت خطیر، بر دوش زنان منتظِر كه باید به انجام آنها مبادرت ورزند: نخست، خودسازی؛ افرادی كه میخواهند در جامعة منتظران، مثمر ثمر باشند و دیگران را در راستای اهداف جامعة منتظر بسازند، ابتدا باید خودساخته و مزین به شاخصههای نیكو باشند. از این رو مسئولیت دوم زنان منتظر، مشخص میشود كه همان دیگرسازی است كه در این رسالت، زنان، مسئولیت بس خطیری بر دوش دارند؛ زیرا در نقش سازنده و مفید آنان در خانواده، یعنی پدر و فرزندان، جای هیچ گونه، شكی نیست؛ بنابراین میتوان نتیجه گرفت كه مردان بیشتر تك مسئولیتی بوده، یعنی تنها به ساختن خویشتن میپردازند، ولی زنان علاوه بر خودسازی به دگرسازی كه همان پرورش فرزندان و نسل منتظر باشد، نیز میپردازند. در این نوشتار سعی شده است تا به برخی از وظایف و رسالتهای زنان در دوران غیبت، در جامعة منتظر اشاره شود تا زنان با آگاهی و شناخت كامل به انجام مسئولیتهای خود بپردازند. با توجه به آیات و روایات فراوانی كه به جایگاه و مقام زن پرداخته است1، به ارزش زن در اسلام پی میبریم و میفهمیم كه اسلام از زن به منزلة یك انسان، توقع پیشرفت فردی و اجتماعی دارد و از او به عنوان یك مكلّف در جامعه، انتظار مسئولیت پذیری دارد. درجامعة كنونی، كه جامعهای منتظر است میخواهد خود را برای آمدن منتظر و حكومت جهانی او آماده كند؛ بنابراین وظایف خطیر و سنگینی دارد، كه با توكل به خداوند و با تلاش و همّت خود میتواند به انجام آن بپردازد.
عبدا… جوادی آملی، زن در آئینه جمال و جلال
مسئولیت زنان در جامعه منتظر
با آفرينش زن برگ زرّينى به برگهاى زرّين عالم وجود افزوده شد. چرا كه زن مظهر جمال وجلال خداوند بود كه بايد شناخته مىشد. اين نور الهى از آغاز آفرينش تاكنون دورانهاى تلخ وشيرينى سپرى كرده است. گاه همراه با حركت انبياى الهى گام در گام پيامبران خدا گذارده ودوشادوش مردان صالح، از پيامبر زمان خود حمايت كرده است؛ همانند آسيه همسر فرعون كه نخست در حفظ موسى، پيامبر خدا، ايفاى نقش كرده وسرانجام با كشف راز او، به بدترين شكنجهها گرفتار گرديده است ودر هيچ حال دست از دين خدا وپيامبرش برنداشت. همچنين ماشطه كه حاضر مىشود خود وفرزندانش در آتش بسوزند امّا لحظهاى از ايمان به خدا دورى نكند. هاجر همسر ابراهيم به تنهايى در بدترين شرايط اقليمى با كودك نوزادش در كنار خانه خدا زندگى مىكند وفرمان خدا را گردن مىنهد.
زنان اولين كسانىاند كه افتخار آموزگارى بشر را به عهده گرفتهاند ودامانشان كانون شكلگيرى تمام فضيلتها است. زيرا با عطوفت وصبر در برابر تربيت فرزند بهترين وسازندهترين نقش تربيتى را بر عهده دارند. زن است كه مرد را از دامهاى شيطانى واز منجلاب فساد وبدبختى نجات داده، به اوج قله كمال انسانى وخوشبختى مىرساند. در قرآن كريم در موارد بسيارى از اين گوهر تابناك ياد شده است. سورهاى در قرآن به نام زنان (نساء) وسورهاى به نام يك زن (مريم) است. در برخى از سورههاى ديگر نيز ماجراهاى زنان مؤمن وفداكار ذكر شده ودر سوره تحريم از الگو بودن دو زن چنين ياد شده است: (وضرب الله مثلاً للذين آمنوا امراة فرعون اذ قالت رب ابن لى عندك بيتاً فى الجنة ونجنى من فرعون وعمله ونجنى من القوم الظالمين).
وخداوند براى مؤمنان، به همسر فرعون مثل زده است، در آن هنگام كه گفت: پروردگارا، خانهاى براى من نزد خود در بهشت بساز ومرا از فرعون وكار او نجات ده ومرا از گروه ستمگران رهايى بخش.
تعبيرهاى قرآن درباره مريم هر فرد را به شگفتى وا مىدارد. آيا اين تكريمهاى بسيار زيبا از اين پاسداران حريم عفت واخلاق نشان دهنده عظمت روحى ومقام
والاى آنها نيست! آيا زنها نبودند كه در صدر اسلام، در جنگ صفين ودر حادثه خونين كربلا حماسه آفريدند!
امروز شما بانوان همانند بسيارى از مردم به آينده مىانديشيد؛ به يك انقلاب جهانى ويك حكومت موعود، كه چگونه در برابر قدرتهاى بزرگ غلبه پيدا مىكند! آيا برنامههاى او چيست؟
چه کفشی بپوشیم؟
قدمت كفش در ایران به 4500 سال قبل برمی گردد. آن وقتها پاپوشی در ایران استفاده می شد كه به آن “غوشنگ” می گفتند. بعد از آن نوبت چارق بود كه آثارش را در نقوش باقی مانده تخت جمشید می بینیم. كفش در آن زمان، محصولی نرم، سبك، راحت و با كیفیتی مرغوب بود اما تولید كفش در ایران و جهان، بعد از صنعتی شدن، سمت و سوی دیگری را در پیش گرفت. امروزه هم با واردات انواع و اقسام كفشهای موسوم به “چینی” قضیه بغرنجتر شده است. به اعتقاد متخصصان، شروع بسیاری از بیماریهای عضلانی اسكلتی، از آزارهایی است كه به كف پا یا نواحی دیگر آن وارد می شود .متأسفانه در كشور ما، فرهنگ اهمیت دادن به انتخاب كفش، بسیار پایین است. بیشتر افراد به همان اندازهای كه به انتخاب لباس، اهمیت می دهند، در انتخاب كفش دقیق نیستند. بسیاری از بیماریها و دردهای مزمن سیستم عضلانی اسكلتی، با انجام كارهای ساده مانند یك تغییر نگرش، آموزش اولیه و ورزش ابتدایی قابل اصلاح و درمان هستند.
انتخاب كفش:
دقت در انتخاب كفش و توجه به رعایت اصول استاندارد در تولید آن، یكی از ضروری ترین نیازهای حفظ سلامت افراد بوده و باید توجه بیشتری به آن بشود. وقتی برای خرید كفش، به مغازهای می روید با صدها نوع كفش در مدلها و رنگهای گوناگون مواجه می شوید كه بنا به ادعای فروشنده همگی آخرین مدلهای روز بوده و كیفیتی مرغوب دارند. انتخاب كفش در وهله اول، باید بر اساس نوع استفادهای كه از آن می شود، صورت بگیرد. همانطور كه زمستان، كفش مخصوص خودش و تابستان، كفش مخصوص خودش را دارد. همچنین بعضی از مشاغل، كفشهای مخصوص خودشان را می خواهند. مثل بعضی از كفشهای مخصوص(کفش ایمنی) كه در كارگاهها استفاده می شود، یا كفشهای ورزشی كه حتی درباره آنها نیز بر اساس نوعورزش، انتخاب كفش تغییر می كند. در واقع این، به نوع نگاه خریدار برمی گردد و اینكه او چقدر به سلامت خود اهمیت می دهد و چقدر از حق و حقوق خودش، آگاه است.
كفش استاندارد: یك كفش استاندارد، سه مشخصه بارز دارد
1)جنس خوب
2) پاشنه استاندارد
3)قالب و پنجه استاندارد