حضرت سیدالشهدا علیه‏‌السلام با اختیار خود آن همه مصائب و شهادت و اسارت اهل و عیال خود را تحمل نمود؛ زیرا پیوسته و حتی در روز عاشورا بر آن حضرت عرضه می‏‌شد که یا نصر و پیروزی را انتخاب کنند و یا لقاءالله‏ و معاهده و پیمانی را که با خدا بسته است، ولی ایشان با اختیار خود آن مقامات عالیه را انتخاب کردند. خدا می‏‌داند که آنها چه می‏‌دیدند! حضرت قاسم علیه‏‌السلام راجع به مرگ می‏‌گوید: «اَحْلی مِنَ الْعَسَلِ؛ شیرین‏‌تر از عسل است».[1] آیا این تعبیر شوخی است؟!

ما نمی‏‌توانیم درجات و مقامات آنها را تعقل و درک کنیم که چه خبر بوده و چه درک می‏‌کردند و چه می‏‌دیدند، همین‌قدر نقل شده که امام حسین علیه‏السلام مقامات اخروی آنها را به آنان نشان داد.

اینکه نقل شده عابس در روز عاشورا در میدان جنگ در برابر دشمن لخت شد و زره را از تن درآورد،[2] یک کار عادی و آسان نبود، خواست به دشمن بفهماند که ما از روی عقیده و مرام، راه شهادت را اختیار و انتخاب کرده‏‌ایم، نه از روی ناچاری و اجبار و تهدید و اکراه و یا به‌جهت شرم و حیا، بلکه این مرام ماست، و شجاعانه و عاشقانه و داوطلبانه می‏‌جنگیم و کشته می‏‌شویم و باکی از شهادت نداریم، و طرف مقابل عمر سعد بی‌چاره و دربند و اسیر مُلک «ری» است.[3]

حضرت ابوالفضل علیه‏السلام نیز با آن فداکاری‏‌هایش می‏‌خواست به آنان بفهماند که محبت خدا و محبت دوستان خدا چیز دیگری است که تحمل هرگونه دشواری و ناگواری و سختی در راه رسیدن به آن، سهل و آسان و شیرین است.

در محضر بهجت، ج۳، ص121

[1]. کلمات الامام الحسین علیه‏السلام ، ص۴۰۲؛ به نقل از قاسم‌بن‌حسن علیهماالسلام.

[2]. بحارالانوار، ج۴۵، ص۲۹؛ «القی دِرعُهُ و مِغفَرَه؛ کلاه‌خود و زره خویش را به کنار انداخت».

[3]. ر.ک: بحارالانوار، ج۴۴، ص۳۰۵؛ ج۴۵، ص۹؛ کشف‌الغمة، ج۲، ص۴۷؛ مثیرالأحزان، ص۵۰.

شکي نيست که تحقيق و پژوهش علمي در اسلام اهميت بسيار فراواني دارد و پرواضح است که افکار، انديشه‌ها و آثار محققان و پژوهشگران هر جامعه زير ساخت‌هاي علمي آن جامعه را تشکيل داده، بناهاي علمي و نتايج عملي و تجربي فراواني به همراه دارد. از اين رو، اگر محققان و پژوهشگران ارزش‌هاي خوب و پسنديده اخلاقي را با مسائل پژوهشي خود همراه کنند؛ زير ساخت‌هاي علمي جامعه اثرات و نتايج مثبت و هميشگي خواهند داشت و اگر خداي ناکرده با امور غير ارزشي و غير اخلاقي همراه شوند؛ نتايج منفي و ناپسند به دنبال خواهند داشت؛ به همين جهت در اين يادداشت به برخي از آموزه‌هاي اخلاقي اسلام درباره پژوهش اشاره مي‌شود.

1. انگيزه الهي

نخستين مساله‌اي که شايسته و بايسته است پژوهشگران به آن توجه کنند اين است که نيت و انگيزه خود را براي خدا خالص کنند و به خاطر جلب رضاي خدا و تقرب به درگاه او تحقيق و پژوهشي انجام دهند.
زيرا مي‌دانيم که بر اساس نظام اخلاقي اسلام، نيت و انگيزه، به اندازه عمل و بلکه بيشتر از آن اهميت دارد و به همين دليل پيامبر اکرم (ص) فرمود: نيت مومن بهتر از عمل اوست (بحارالانوار ج 70 ص 186) و در جاي ديگر فرمود: ارزش اعمال بستگي به نيت ها دارد و بهره هر کس از عملش مطابق نيت اوست، کسي که به خاطر خدا و پيامبر هجرت کند هجرت به سوي خدا و پيامبر کرده است و کسي که به خاطر رسيدن به مال دنيا يا به دست آوردن همسري هجرت کند بهره‌اش همان چيزي است که به سوي آن هجرت کرده است. (مستدرک الوسائل ج 1 ص 90)
ماهيت هر عملي با توجه به نيتي که فرد در انجام آن داشته مشخص مي‌شود، زيرا اعمال ما، تنها جنبه ظاهري و دنيوي ندارند بلکه متشکل از ظاهر و باطن هستند، به همين جهت، براي ارزش‌گذاري کاري، تنها ظاهرِ خوب کفايت نمي‌کند بلکه بايد باطن آن کار و شخص انجام دهنده آن نيز خوب و پسنديده باشد. به بيان روشن‌تر در ديدگاه اسلام تنها عملي ماندگار و ابدي خواهد شد که با انگيزه الهي و پيروي از او انجام شود لذا براي اينکه تحقيق و پژوهش ما حقيقتا ارزشمند گردد و ما را به سعادت و کمال حقيقي رهنمون سازد نيازمند همراهي با انگيزه الهي و اخلاص در عمل است.
همچنين اگر قصد و نيت الهي و اخروي همراه تحقيق و پژوهش باشد، اجر و پاداش آن، مضاعف خواهد شد.
امام علي عليه‌السلام فرمود: عطاياي الهي به اندازه نيت انسان است. (نهج‌البلاغه / نامه 31)
ذکر اين نکته ضروري است که اگر تحقيق و پژوهش به انگيزه ديگري مانند انگيزه‌هاي ثروت، قدرت و مانند آن صورت پذيرد هر چند ممکن است مدتي دنياي ما و ديگران را آباد کند اما چون در راستاي زندگي حقيقي ما نيست فاقد ارزش حقيقي همه جانبه خواهد بود و سود معنوي براي پژوهشگر نخواهد داشت.

ادامه »

ماه محرم ماه تربیت و خود سازی در کنار عزاداری برای واقعه عاشورا است. شیعیان ماه محرم و صفر را به حرمت خون سید شهدا (ع) و یاران با وفایش حرمت نگه می دارند و عزاداری می کنند و از خوشی هایی چشم می پوشانند.

شرکت در عزاداری های امام حسن (ع) بهترین فرصت برای کسب تجربه و ساخت هویت دینی است. کربلا برای هر سن و فردی الگو دارد. برای زنان نیز الگو هایی همچون حضرت زینب، حضرت سکینه، حضرت رباب و…دارد تا هر بانویی در زندگی خود با الگو قرار دادن این بانوان مسیر خود را پیدا کرده و همراه امام خویش در صحنه باشند.

ماه محرم فرصتی است برای مادران که عاطفه و محبت به اهل‌بیت را به کودکان خود انتقال دهند. ماه محرم پر از درس‌های تربیتی است که خانواده می‌توانند از این فرصت استفاده کنند درس‌هایی همچون ایثار، ازخودگذشتگی، مبارزه با استکبار، اطاعت از امام، شناخت دشمن و …است که می‌تواند همان‌گونه که عشق و علاقه به ائمه اطهار را با پوشیدن لباس مشکی و شرکت در مراسم‌های مذهبی در ماه محرم به کودک منتقل کنیم درس‌های تربیتی قیام امام حسین ع را به کودکان در قالب‌های مختلف آموزش دهیم.

عزاداری برای امام حسین به کودک می‌آموزد برای مقدسات دینی باید ارزش قائل بود و والدین سعی کنند احساسات هماهنگ با آن‌ها را دائماً تقویت کرد.

مشارکت کودکان در مراسم عزاداری و سیاه پوشیدن و تعزیه دیدن باعث تقویت این ارتباط می شود و ارتباط عرفانی و معنوی که همراه با هیجان هست در بین کودکان و امام حسین شکل می‌گیرد.

کودکان، شکوه یک حماسه و شور عزاداری و همدردی و عواطف موجود در فضای عزاداری را درک می‌کنند و همین حضور در مجالس عزاداری باعث می‌شود که زمینه پیدا کردن معرفت برای درک دانش‌هایی در مورد ائمه اطهار را پیدا کنند.

این شور و هیجان با شناخت اگر همراه شود کودک عاشق و دلباخته امام حسین( ع) می‌شود و به دنبال معرفت که هدف اصلی قیام عاشورا چه بوده است می‌گردد. اگر از مقدمه عاطفه برای رسیدن به معرفت استفاده نکنیم شکست می‌خوریم.

از نکات مهمی که در ماه محرم برای تربیت مذهبی کودک باید در نظر بگیریم این است که کودک در مراسم عزاداری هم کودک است. با او مثل کودک رفتار کنیم. حوصله‌اش سر می‌رود یا تحملش تمام می شود. مادران می‌توانند مقداری اسباب‌بازی و خوردنی بردارند تا کودک مشغول شود و سعی کنند هم پای کودک باشند. شیوه برخورد والدین قبل از عزاداری و حین عزاداری و بعد از عزاداری خیلی مهم است. والدین صبوری کنند و با تحکم با فرزندان برخورد نکنند تا فرزندان نسبت به حضور در این مراسم بی‌علاقه نشوند. در برابر سوا لات کودکان زمان بگذاریم و به سؤالات ذهنی آن‌ها پاسخ منطقی بدهیم و از شوکه کردن کودکان و بیان چیزهایی که موجب وحشت کودکان می‌شود بپرهیزید. اگر خود قادر به پاسخ‌گویی نیستند از افرادی که می‌توانند مثل روحانیون کمک بگیرند. کودکان پر از سؤال هستند و پاسخ صحیح به سؤالات آن‌ها در مورد واقعه عاشورا با توجه به سن آن‌ها باعث ایجاد معرفت در کودکان به اقتضای فهم و درک آن‌ها می‌شود.

از برخوردهای خشن یا تحقیر کودک در این مجالس خودداری کنید، سعی کنید تا آنجا که می‌توانید کودکان را آرام نگه دارید. اگر کودکان را از هم جدا نگه دارید و با خوراکی‌های مختصری آن‌ها را سرگرم کنید و خودتان از هرگونه خطای رفتاری که متناسب باکرامت مجالس عزاداری است، پرهیز کنید، امید است که فضای معنوی مجلس بر قلب کودکان تأثیر لازم را بگذارد. همچنین عزاداری را محدود به مسجد و هیئت نکنید سعی کنید در خانه هم‌رنگ و بویی از عزا را داشته باشید تا کودک دچار احساس دوگانگی و دورویی نشود. عزای امام حسین( ع ) کسالت‌بار نیست بلکه تقویت‌کننده عشق و ایمان و حساسیت در مورد بدی‌ها وزشتی ها است. والدین اگر خود عامل به عمل باشند بیشترین تأثیر را بر کودکان خود خواهند داشت.

محرم و مراسم عزاداري اين ايام يك فرصت تربيتي براي خانواده‌ها، كودكان و جامعه است. بايد قبل از محرم آماده شد وكودكان را آماده كرد. در مراسم عزاداري بايد تلاش كنيم و بعدازآن هم مراقب باشيم آثار تربيتي به‌دست‌آمده حفظ شود. ما نبايد اين نگرش را داشته باشيم كه عاشورا تنها يك مراسم مذهبي و فرصتي براي رسيدن به ثواب است. عاشورا و محرم يك گنجينه بزرگ فرهنگي و تربيتي است كه تأثیر زیادی بر ساختار شخصیتی دارد و شکل‌دهنده هویت دینی و اسلامی است.

www.philosophia.blog.ir

به مناسبت ماه صفر ماه ابلاغ پيام شهيدان کربلا سرگذشت بانويي بزرگ و شکوهمندرا پيش چشم مي آوريم که به راستي تکميل کننده نهضت عاشورا و تبيين کننده ماهيت آن نهضت بود، و در عين آن که بار سنگين فراق و اسارت را بر دوش مي کشيد، در همه جا از فرصت استفاده کرد تا پيام و اهداف نهضت عظيم حسين(ع) را براي همه روشن کند، و به افشاگري بر ضد ستمگران بپردازد، و به راستي شاعردر شان او چقدر زيبا گفته:

تا قلم لب بر مرکب مي زند بوسه بر جا پاي زينب مي زند کربلا مي مرد اگر زينب نبود شيعه مي پژمرد اگر زينب نبود اي زبان صدق و تصديق و صفا اولين بيمار چشمت مصطفي عصمت زهرا عزيز مرتضي در تو جاري رستخيز مرتضي عصر عاشورا علم در دست توست کرسي و لوح و قلم در دست توست…

حضرت زينب(س) چون قهرماني وصف ناپذير پس از عصر عاشورا کمر همت بست تا دربرابر انواع طوفان هاي شکننده حوادث، راست قامت باقي مانده، او اين نهال نوپاي عاشورا را پرورش داد، آن را به کوفه و شام و مدينه و هر جاي ديگر که توانست با خود برد، و با هجرت ها و مجاهدات خستگي ناپذيرش به تربيت و رشد آن پرداخت.

بنابراين نهضت عاشورا ثمره مجاهدات امام حسين(ع) بود، و زينب پرورش دهنده اين نهال، از اين جهت که آن را بسيار عالي پرورانيد، و بسيار جالب پيام هاي آن را به جهانيان ابلاغ فرمود:

شايد بر همين اساس بود که پيامبر(ص) ويژگي هاي زينب(س) را هم چون خديجه کبري(س) خواند، در آن هنگام که خبر ولادت حضرت زينب(س) را به پيامبر(ص)دادند، آن حضرت فرمود:

«نوزاد را نزدم بياوريد»، وقتي که زينب(س) را به نزد او بردند، فرمود:

«به حاضران و غايبان وصيت و سفارش مي کنم که احترام اين دختر را پاس دارند،همانااين دختر شبيه حضرت خديجه(س) است.» در اين تشبيه اسراري عميق نهفته است، و بيان کننده آن است که همان گونه که وجود ربرکت حضرت خديجه(س) براي پيشرفت اسلام داراي آثار بسيار مبارک و کارساز بود، و هم چون مادري، اسلام راپرورش داد و همه امکانات خود را براي پيشرفت اسلام با کمال ايثار نثار کرد.

ادامه »

روز بيستم ماه صفر، روز اربعين و به قول شيخين - شيخ مفيد و شيخ طوسي- بازگشت اهل حرم امام حسين عليه السلام از شام به مدينه، و روز ورود اولين زائر آن حضرت جابربن عبدالله انصاري به کربلا، جهت زيارت امام حسين عليه السلام است . زيارت آن حضرت در اين روز مستحب است. که به فرموده امام حسن عسکري عليه السلام از نشانه هاي مؤمن است.

قال العسکري عليه السلام:

“علامات المؤمنين خمس : صلاةُ الاحدي و الخمسين و زيارةُ الاربعين والتـَختم في اليَمين و تـَعفيرُ الجـَبين و الجَهر ببسم الله الرحمن الرحيم."(1)

از حضرت امام حسن عسکري عليه السلام روايت شده که فرمودند:

علامات مؤمن پنج چيز است:

1- اقامه پنجاه و يک رکعت نماز فريضه و نافله در شبانه روز.

2- زيارت اربعين.

3- انگشتر به دست راست کردن.

4- جبين را در سجده بر خاک گذاشتن.

5- در نماز بسم الله الرحمن الرحيم را بلند گفتن.

سند زيارت اربعين

شيخ طوسي در تهذيب و مصباح ، زيارت مخصوصه روز اربعين را از حضرت امام صادق عليه السلام نقل کرده است.

بررسي زيارت اربعين امام حسين عليه السلام

فراز اول:
سلام هاي توصيفي

- السلامُ علي وَليِّ الله و حبيبه؛ سلام بر ولي و حبيب - دوست - خدا.- السلامُ عـَلي خليلِ اللهِ وَ نجيبه؛ سلام و درود بر خليل و گزيده خدا.- السلامُ علي صَفيِّ اللهِ و ابن ِ صَفيّـه؛ درود بر برگزيده خدا و پسر انتخاب شده خدا.- السلامُ علي الحُسين ِ المظلوم الشهيد؛ درود بر حسين مظلوم شهيد.- السلامُ علي اسيرِ الکربات و قـَتيلِ العـَبرات؛ سلام بر کسي که اسير و گرفتار بلايا و اندوه ها شد و کشته براي اشک ها.

در سلام هاي اوليه زيارت، امام صادق عليه السلام به نوعي اصالت خانوادگي امام حسين عليه السلام را بيان مي نمايد که ايشان فرزند رسول خدا که حبيب خداست، مي باشد . برخي از انبياء در درگاه الهي با نام خاصي توصيف و معروف شده اند. حضرت ابراهيم(ع) با عنوان خليل الله ، حضرت موسي(ع) با عنوان کليم الله ، حضرت عيسي(ع) با عنوان کلمة الله ، حضرت نوح(ع) با عنوان نبي الله - که البته ايشان اولين پيامبري بودند که مقام نبوت را به دوش کشيدند- حضرت آدم(ع) با عنوان صفوة الله و حضرت محمد(ص) با عنوان حبيب الله مطرح هستند.

براي سلام معاني مختلف ذکر کرده اند، که به اختصار نام مي بريم.

1- سلام، يکي از نام هاي خداي عزوجّل است و مراد آن است که خداوند حافظ تو باشد.

2- سلام به معناي تسليم.

3- سلام به معناي سلامتي.
حال که معناي سلام مشخص شد که به معناي آسايش، امنيت و سلامتي است، به تفسير سلام بر امام حسين عليه السلام مي پردازيم. سلام بر امام به اين صورت است که شخص زائر در حالي که حضور امام ايستاده يا از دور ايشان را در ذهن حاضر نموده و به حضرت سلام مي نمايد و در دل مي گذراند که هيچ آزاري و آسيبي از ناحيه من به آن امام، نه در آن وقت و نه پس از آن نخواهد رسيد؛ زيرا هدف تمامي آن بزرگواران جز هدايت و اصلاح مردم و اعلاي کلمه توحيد و شيوع طاعت خداوند در مردم نيست، لذا آنها از معصيت خدا و تخلف از اوامر و نواهي او، از اخلاق ناپسند مردم از قبيل خودبزرگ بيني، حرص، ريا، بخل، حّب قدرت، غيبت، آزار رساندن و … اذيت خواهند شد.

زائر بايد حال خود را به گونه اي قرار دهد که مورد رضايت امام باشد، نه مايه اذيت آن حضرت. آن وقت است که در گفتن کلام سلام، صادق است. لذا بايد دل را با آب توبه شستشو داده، و اشک پشيماني از ديده فرو ريزد، و پس از آن به امام عرض سلام داشته باشد.

زائر با عرض سلام، خود را به آن حضرت نزديک نموده و با تکرار واژه ادب، روح و روان خود را به لحاظ نزديکي به ايشان از پستي ها و رذايل و آلودگي ها پاک مي نمايد و سلام را چنان با ادب و خلوص و اشک و آه بر دل القا مي نمايد، تا سلامتي کامل حاصل گردد و موجب جواب سلام آن بزرگوار گردد.

در واقع زائر با عرض سلام بر آن حضرت و يارانش چهره اجتماعي - سياسي خود را نمايان ساخته و اعلان مي دارد که نه تنها با بت درون مبارزه مي کند، بلکه همانند خود آن بزرگوار، با طاغوتيان، ظالمان، مستبدان و خائنين به مردم، مبارزه کرده و با شعار سلام، خود را در زمره ياران آن حضرت قرار مي دهد.

ادامه »