بهار خونین 1342 مقدمه زمستان سبز 1357

در 14 مهر 1341 لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در هیئت دولت اسدالله علم به تصویب رسید. دو روز بعد علمای قم جلسه‌ای درباره این لایحه در قم برگزار کردند و در 17 مهر آیت‌الله خمینی و سایر علما در مخالفت با این لایحه تلگراف‌هایی خطاب به شاه ارسال کردند. در 14 آبان 1341 نیز آیت‌الله خمینی در جمع طلاب و بازاریان بر لزوم لغو لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی تأکید کردند. آیت‌الله خمینی در 15 آبان 1341 نیز در تلگرامی به شاه به عملکرد اسدالله عَلَم در تصویب لایحه اعتراض کرد. در 5 آذر نیز آیت‌الله اراکی در تلگرامی مخالفت خود را با این لایحه اعلام کرد. دو روز بعد حجت‌الاسلام محمدتقی فلسفی در مسجد ارک در مخالفت با این لایحه سخن‌رانی شدیدی ایراد کرد. به دنبال این وقایع هیئت دولت تشکیل جلسه داد و لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی لغو شد. اسدالله علم نیز در تلگرامی به علما از لغو این لایحه خبر داد. اما علما و خصوصاً آیت‌الله خمینی خواستار اعلام رسمی این موضوع شدند و سرانجام در 10 آذر 1341 رسماً اعلام شد که این لایحه از سوی دولت لغو شده است. شاه در 19 دی 1341 در اولین کنگره ملی دهقانان اصول انقلاب سفید را اعلام کرد. آیت‌الله خمینی چند روز بعد در جمع علمای قم درباره رفراندوم شاه هشدار داد. شاه نیز که با مخالفت گسترده روحانیون روبه‌رو شده بود در 4 بهمن1341 به قم سفر کرد و سخن‌رانی اهانت‌آمیزی نسبت به روحانیون ایراد کرد.

اما سرانجام رفراندوم انقلاب سفید در 6 بهمن 1341 برگزار شد. روز بعد اعلام شد که روحانیون و ائمه جماعات از رفتن به مساجد به منظور اعتراض به رفراندوم انقلاب سفید در آستانه ماه مبارک رمضان امتناع می‌کنند. آیت‌الله خمینی در 22 اسفند در پیامی به علما و روحانیون نوروز 1342 را عزای عمومی اعلام کرد. به دنبال این وقایع، کماندوهای حکومت پهلوی در دوم فروردین 1342 (که مصادف با سالروز شهادت امام جعفر صادق (ع) بود) همزمان به مدرسه فیضیه قم و مدرسه طالبیه تبریز حمله کردند. به دنبال این حملات آیت‌الله خمینی در سخنانی در جمع روحانیون قم تأکید بر صبر و استقامت در برابر مصایب کردند. در 12 اردیبهشت مراسم چهلم شهدای فیضیه برپا شد. در این روز آیت‌الله خمینی در جمع روحانیون، طلاب و مردم قم درباره ارزیابی قیام ملت و حوادث تلخ و شیرین سال 1341و اوایل 1342 سخن‌رانی کرد. سرانجام آیت‌الله خمینی در 13 خرداد 1342 (عاشورا) طی سخن‌رانی تاریخی خود در مدرسه فیضیه در جمع روحانیون و اهالی قم، شاه و اسرائیل را اساس گرفتاری‌‌های مردم ایران نامید. به دنبال این سخنان، امام خمینی در نیمه‌های شب 15 خرداد 1342 بازداشت شد، علاوه بر ایشان عده‌ای دیگر از روحانیون نیز بازداشت شدند. به دنبال انتشار خبر بازداشت آیت‌الله خمینی مردم در شهرهای تهران، قم، شیراز، اصفهان و چند شهر دیگر دست به تظاهرات زدند که با مقابله شدید نظامیان روبه‌رو شدند و عده‌ای به شهادت رسیدند و حکومت نظامی در تهران و شیراز اعلام شد. روز پانزده خرداد سال 1342 حکومت پهلوی با دستگیری امام خمینی، گرفتار گردابی شد که پانزده سال بعد، نظام شاهنشاهی را به کام خویش فرو برد. امام خمینی به یاد شهیدان پانزده خرداد، این روز را برای همیشه عزای عمومی اعلام کردند و همواره از این روز به عنوان مقدمه شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران یاد می‌کردند به گونه‌ای که در یکی از غزلیات خود آورده‌اند که: «انتظار فرج از نیمه خرداد کشم». آیت‌الله خمینی در فروردین 1342 آزاد شد و به قم بازگشت اما دست ا زمبارزه برنداشت. در3 مرداد 1343 لایحه کاپیتولاسیون در مجلس سنا به تصویب رسید. در 21 مهر 1343 نیز این لایحه در مجلس شورای ملی به تصویب رسید. بدنبال این اقدامات رژیم شاه آیت‌الله خمینی در 4 آبان 1343 (که بطور اتفاقی مصادف با سالروز تولد حضرت فاطمه (س) و خود به تاریخ قمری و شاه به تاریخ شمسی بود) درباره کاپیتولاسیون سخن‌رانی کرد. این سخنرانی کوبنده با واکنش شدید رژیم شاه همراه بود. بطوری که در 13 آبان 1343 آیت‌الله خمینی را شبانه بازداشت کردند. ساواک نیز به طرز بی‌سابقه در اطلاعیه‌ای که در مطبوعات درج شد اعلام کرد: «از آنجایی که طرز فکر و تحریکات آقای خمینی مخالف و در تناقض با منافع مردم و امنیت و استقلال و تمامیت ارضی شناخته شده است، ایشان از 13 آبان 1343 از کشور تبعید می‌گردند.» هرچند با تبعید امام خمینی به ترکیه و ایجاد جو سرکوب و اختناق، حکومت پهلوی توانست بیش از یک دهه دیگر به حیات خود ادامه دهد اما به یک باره پس از انتشار مقاله توهین آمیز نسبت به امام خمینی در روزنامه اطلاعات در زمستان 1356 امواج قیام مردمی از شهرهای قم، تبریز، یزد، اصفهان، تهران و … بپاخاست و حکومت پهلوی با تعویض نخست وزیران و اعلام حکومت نظامی و کشتار مردم سعی کرد قیام را سرکوب کند. حکومت پهلوی با فشار به دولت عراق برای امام خمینی در نجف محدودیت ایجاد کرد اما عزیمت امام خمینی از نجف به پاریس (نوفل‌لوشاتو) بر شدت گرفتن فعالیتهای ایشان علیه حکومت شاه افزود و ایشان با تشکیل شورای انقلاب اسلامی، پس از فرار شاه از کشور در 12 بهمن 1357 به ایران بازگشتند و با معرفی مهدی بازرگان به عنوان نخست‌ وزیر موقت آخرین نخست وزیر شاه را ناکام گذاشتند و سرانجام در 22 بهمن 1357 انقلاب اسلامی مردم ایران ، که نقطه آغاز آن بهارخونین 1342 بود، با رهبری الهی و هوشمندانه امام خمینی و همراهی آگاهانه و گسترده مردم ایران به پیروزی رسید و زمستان 1357، به بهار بیداری اندیشه‌های الهی پیوند خورد.

نویسنده: میرزا باقر علیان نژاد
منبع: پایگاه اطلاع رسانی 15 خرداد 42