قضیه مرحوم میرزا کوچک جنگلی یک قضیه ویژه است. اگرچه در آن دوره خاص یعنی درباره فاصله بین مشروطیت و سرکار آمدن رضا خان، حوادث گوناگونی در کشور به وجود آمده است و همزمان با نهضت جنگل چند کار بزرگ دیگر در گوشه و کنار کشور مثل جریان شیخ محمد خیابانی در تبریز یا کلنل محمدتقی خان پسیان در مشهد هم اتفاق افتاده. اینها تقریبا همه همزمان هستند، لکن قضیه جنگل یک قضیه ویژه‌ای است. قضایای تبریز و حضور مرحوم شیخ محمد خیابانی را خوب می‌دانیم. هم در تاریخ نوشته شده و هم قضایای خصوصی و اطلاعات زیادی داریم. آن سبقه مردمی و نجابتی که در کار مرحوم میرزاکوچک خان جنگلی است در هیچ کدام از این دو کار یا دو سه کار دیگر که همزمان در آن دوره اتفاق افتاده در سرتاسر ایران نظیر ندارد. میرزاکوچک همین طور که اشاره کردید یک روحانی است، یک طلبه است. البته من شنیده بودم. برای ما سال‌ها پیش نقش شد که ایشان، مرحوم میرزای شیرازی را درک کرده لکن خیلی باور کردنی نیست. این را مرحوم پدرم نقل می‌کرد از مرحوم آسید علی اکبر مرعشی که شوهر خواهر پدر ما بود. یعنی باجناق مرحوم شیخ محمد خیابانی بود، که او از بزرگان و علمایی بود که منزوی بود در تهران. او گفته بود که میرزاکوچک درس میرزا را درک کرده،‌به نظرم نمی‌آید این خیلی قابل تائید باشد. زیرا میرزاکوچک سنش در وقتی که میرزای شیرازی از دنیا رفته، 14-15 سال بیشتر نبود و این به نظر می‌رسد که ایشان توانسته باشند مرحوم میرزای شیرازی را درک کند. لیکن در اینکه طلبه بوده، در اینکه روحانی بوده شکی نیست. در حوزه رشت هم بزرگانی در آن وقت بوده است که می‌توانسته از آنها استفاده کند. در این هیچ تردیدی نیست. بنابراین منشا حرکت میرزاکوچک خان یک منشا صد درصد دینی و اعتقادی است. رفتار او هم یک رفتار دینی و اعتقادی است. یعنی انسان مشاهده می‌کند با اینکه در درون تشکیلات خودشان مخالفینی داشت، و برخی اقشار گوناگون ممتاز هم با او مخالفت می‌کردند، مرحوم میرزاکوچک در برخورد با اینها کاملا حدود شرعی را رعایت می‌کرده. کسانی بودند مثلا مخالفت اعتقادی با ایشان داشتند. آن افراطی ها می‌گفتند: آقا اینها را ببرید سرکوب کنید، میرزاکوچک نمی‌گذاشته جلوی اینها را می‌گرفته و مانع می‌شده از این که این کار را بکند. یعنی رفتار هم، یک رفتاری دینی است و حرکت، حرکت صد در صد اسلامی و ایرانی است، آن زمان می‌دانیم که آن غوغای نهضت‌های مارکسیستی و تشکیل شوروی و هیاهویی که در دنیا بین ملت‌ها راه افتاده بود و جاذبه‌ای که برای بعضی ملت‌ها به وجود آورده بود طبعا یک عده‌ای را مجذوب خودش کرده بود و اطرافیان به ایشان خیانت کردند. از این طریق لکن این مرد به خاطر پایبندی‌اش به اسلام جذب تفکرات مارکسیستی نشد و به طور قاطع و صریح آن نظریه را رد کرد با آنکه جزو نزدیک‌ترین‌هایی که با او از اول همراه بودند، گرایش پیدا کرد.البته آنها هم ناکام از دنیا رفتند. آنها هم هیچ کدامشان خیری از این زندگی ندیدند و الان جریان بلشویکی هیچ خیر و تجارب جوانمردانه‌ای مشاهده نکردند یعنی چون اینها سیاستی بود که از طرف اجانب بود با اینکه اینها مقابل‌شان با دستگاه‌های حاکم مثل انگلیس و قزاق و اینها بود اما در عین حال به آن طرف هم جذب نشد. استقلال را حفظ کرد. یک نمونه خیلی برجسته‌ای است میرزاکوچک خان. خداوند انشاءالله درجاتش را عالی کند. کار شما هم با اهدافی که ذکر کردید و با این ترتیبی که گفتید بسیار کار خوبی است. البته کتاب در مورد میرزا زیاد نوشته شده. خوشبختانه اخلاص این فرد موجب شده که برخلاف دیگر کسانی که در این صراط‌های مبارزات وارد شده‌اند اسمش سر زبان‌ها باشد. همه بشناسند او را در حالی که خیلی از این ها کسانی را که من اشاره کرده‌ام مردم نمی شناسند. اصلا بعضی‌ها اسمشان را نشنیده‌اند، لیکن ایشان در بین مردم شناخته شده است. کتاب درباره او نوشته شده. سعی شود یک کار جامع و دارای نکته‌های اساسی زندگی او به وجود بیاید.

انشاءالله چهره او بیشتر در بین مردم ما، جوان‌های ما، شناخته شود. ایشان یک واحد مینیاتوری از نظام اسلامی، جمهوری اسلامی را در رشت و همان محدوده خاص خودش به وجود آورده. از شما دوستانی که در این زمینه کار میکنید، متشکریم و می‌خواهیم که همکاران دولتی و بازیکنان تبلیغاتی با شما همکاری کند و کمک کنند این کار به بهترین وجهی تمام بشود.

والسلام علیکم و رحمه الله برکاته
/